Thiền là một phương pháp thực tập lắng tâm hoặc tư duy về một vấn đề nào đó với tâm khách quan nhằm giúp người thực hành đạt được sự an tịnh tâm hồn (định) và hóa giải tận gốc những khổ đau, phiền não (tuệ).
NỀN TẢNG CỦA THIỀN
Chậm – nhẹ – mỉm cười:
Tập sống chậm để dễ dàng nhận diện và kiểm soát được thân và miệng; tập sống nhẹ để đem tâm về với thân, dễ dàng nhận diện và kiểm soát được ý (tâm thức); tập mỉm cười trước những niềm vui nỗi buồn để xóa bỏ những vướng mắc đọng lại trong tâm khi căn tiếp xúc với trần. Thực tập được ba điều này trong đời sống thường nhật thì thân, miệng và đặc biệt là ý đã được lắng đọng đến một chừng mực nhất định, vì vậy hành giả sẽ đi sâu vào công phu thiền định trong thời khóa một cách dễ dàng.
Thả lỏng thân tâm:
Khi thân và tâm được thả lỏng, chúng ta mới có thể cảm nhận tốt nhất những gì đang diễn ra với mình – sự tác động của môi trường xung quanh, diễn biến của tâm và phản ứng của thân ngay thời điểm đó. Đây là nền tảng rất quan trọng trong việc tu thiền.
BIỂU HIỆN CỦA THIỀN
Công phu tu tập thiền định được biểu hiện trong đời sống thường nhật qua hai phương diện sau:
Thân – Điềm tỉnh, nhẹ nhàng:
Thông thường khi các căn: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân tiếp xúc với các trần: sắc, thinh, hương, vị, xúc sẽ tạo nên các dòng cảm xúc vui, buồn hoặc trung tính (không buồn không vui),… Sau đó chính những cảm xúc này sẽ tác động và điều khiển hành động của thân và phát ngôn của miệng. Cảm xúc càng lớn mạnh thì biểu hiện của thân và miệng càng nhanh và thô. Do đó, khi tâm có định, hành giả có khả năng làm chủ được các dòng cảm xúc. Sức định càng lớn thì khả năng làm chủ càng lớn. Khi làm chủ được cảm xúc thì mọi phản ứng của thân và miệng đều nằm trong sự kiểm soát, không còn những động tác lăng xăng, vội vã, lóc chóc, hay những phát ngôn giận dữ, ác độc, linh tinh,… nên ít nhiều biểu hiện được sự điềm tỉnh và nhẹ nhàng nhất định.
Tâm – Tùy duyên, tự tại:
Do có định nên không còn bị chi phối khi căn tiếp xúc với trần. Từ đó hành giả có được cái nhìn khách quan – khả năng thấy đúng sự thật, bản chất vấn đề đối với mọi sự việc diễn ra trong cuộc sống, dễ dàng trải lòng để cảm thông, tha thứ cho những vụng về, lầm lỗi của người khác; đồng thời cũng dễ dàng chấp nhận và tùy thuận với hoàn cảnh dù chưa được như ý.
Chính vì thế mà có thể sống một cuộc sống an nhiên, tự tại trong nếp sống tùy duyên hướng thượng.
